Is Leagan de réir an Taifid (LT) é gach alt a fhoilsíonn COMHARTaighde: an leagan deiridh deifnídeach agus an leagan gur féidir a lua i bhfoilseacháin léannta.
Leagan de réir an Taifid (LT): “Leagan buan d’alt irise curtha ar fáil ag foilsitheoir agus é fógartha acu go foirmeálta agus go heisiach go bhfuil an t-alt ‘foilsithe’.”
Seo é d’alt agus é críochnaithe agus foilsithe. Bíonn na rudaí seo a leanas mar chuid den LT:
- Leagan deiridh den pháipéar a ndearnadh athbhreithniú air agus a nglacadh leis agus é piarmheasta – na rudaí seo a leanas san áireamh: achoimre, téacs, tagairtí, leabharliosta, agus aon táblaí, léaráidí agus sonraí a théann leis.
- Aon ábhar tánaisteach.
Agus aitheantas á thabhairt d’alt foilsithe mar LT, tugtar le fios go bhféadfaí brath air mar ábhar atá cruinn agus iomlán, agus gur féidir tagairt a dhéanamh dó. Chomh fada agus is féidir, is é an beartas atá againn ná iomláine an LT a chaomhnú. Mar gheall gur féidir ailt a léamh agus tagairtí a dhéanamh dóibh chomh luath agus a fhoilsítear iad, d’fhéadfadh tionchar a bheith ag aon athrú a dhéantar ina dhiaidh sin ar dhaoine a léigh an bunleagan agus a ndearna tagairt dó. Bíonn fáil ar gach ceartúchán, léiriú imní agus fógra aistarraingthe san áit ina bhfuil an foilseachán agus iad ar fad saor in aisce.
Earráidí a cheartú
Ba mhaith linn deis a thabhairt don phobal léitheoireachta muid a chur ar an eolas má fheiceann siad earráidí, go háirithe más féidir tionchar a bheith ag na hearráidí sin ar thuiscint na sonraí nó ar thuiscint an eolais a chuirtear ar fáil in alt ar bith. Má shíleann tú, agus na treoracha seo léite agat, gur gá rud éigin a cheartú i d’alt, déan teagmháil linn ag comhartaighde@comhar.ie.
Ceartúcháin
Déanann COMHARTaighde idirdhealú idir earráidí móra agus earráidí beaga.
- Cuirtear fógra ceartúcháin ar leith le gach earráid mhór. San fhógra ceartúcháin sin, ba cheart go mbeadh sonraí soiléire faoin earráid agus faoi na hathruithe a rinneadh san LT. Sna cásanna seo, déanfaidh COMHARTaighde na rudaí seo a leanas:
- Ceartaítear an t-alt.
- Cuirtear fógra ceartúcháin ar leith ar fáil (a mbeidh uimhreacha leathanaigh leis) agus nascfar an fógra seo go leictreonach leis an leagan ceartaithe.
- Cuirtear fonóta leis an alt a léireoidh an nasc leictreonach don fhógra ceartúcháin.
- Agus cuirtear an fógra ceartúcháin ar fáil san eagrán ar líne den iris.
- I gcás mionearráide, cuirtear fonóta leis an alt a thabharfaidh le fios don léitheoir gur gur ceartaíodh an t-alt. Ní chuireann earráidí beaga isteach ar thuiscint an léitheora ar an ábhar acadúil.
Aguisíní
Is éard atá i gceist le haguisín ná fógra gur cuireadh eolas breise le halt – mar fhreagra ar iarratas ar shoiléiriú ó léitheoir, mar shampla. Ní thagann aguisíní salach ar an mbunfhoilseachán, ach má fhágann an t-údar eolas tábhachtach ar lár gan chuimhneamh – eolas a bhí ar fáil ag an am – is féidir an t-ábhar seo a fhoilsiú mar aguisín. D’fhéadfaí piar-mheasúnú a dhéanamh ar na haguisíní, de réir bheartas na hirise, agus is faoi réir mhaoirseacht eagarthóirí na hirise atá siad. Nasctar gach aguisín go leictreonach leis an alt lena mbaineann sé.
Aistarraingtí
Is éard atá i gceist le haistarraingt ná bealach leis an bpobal a chur ar an eolas faoi thorthaí lochtach nó faoi mhíriaradh, tar éis do COMHARTaighde an cheist faoi thrácht a fhiosrú. Is í an aidhm a bhíonn le haistarraingt ná an litríocht a cheartú agus ardchaighdeán na litríochta sin a dheimhniú seachas píonós a chur ar dhaoine ar leith. D’fhéadfadh aistarraingt a bheith i gceist i gcásanna mar seo a leanas:
- Má tá fianaise shoiléir ann nach féidir brath ar na torthaí, mar gheall ar mhíriaradh (m.sh. cur i gcéill/cumadóireacht sonraí) nó mar gheall ar earráid ionraic (m.sh. míríomh nó earráid turgnaimh).
- Má foilsíodh na torthaí in áit eile cheana féin gan cros-tagairtí cearta, gan cead, nó gan cúis (i.e. foilseachán iomarcach).
- Má tá bradaíl i gceist sa taighde.
- Má tá fianaise ann go bhfuil údarthacht chalaoiseach i gceist.
- Má tá fianaise ar thaighde mí-eiticiúil.
Nuair a dhéantar cinneadh alt a aistarraingt, déanfaidh COMHARTaighde na rudaí seo a leanas:
- Cuirtear comhartha uisce “aistarraingthe” ar an LTt [PDF] agus ‘Aistarraingt: [teideal an ailt] i dteideal an ailt [HTML].
- Foilsítear ráiteas aistarraingthe ar leith, dar teideal ‘Aistarraingt: [teideal an ailt]’. Nasctar an ráiteas seo leis an alt aistarraingthe in COMHARTaighde.
Léiriú imní
D’fhéadfadh léiriú imní a bheith i gceist sna cásanna seo a leanas:
- Má tá fianaise neamhchinnte ann faoi mhíriaradh taighde nó faoi mhíriaradh foilsitheoireachta na n-údar.
- Má tá fianaise ann nach féidir brath ar na torthaí ach nach bhfuil institiúid na n-údar sásta an cás a fhiosrú.
- Má dhéantar fiosrúchán faoi mhíriaradh líomhnaithe bainteach leis an bhfoilseachán agus muna raibh, nó mura mbeadh an fiosrúchán sin cothrom agus neamhchlaonta nó críochnúil.
- Má tá fiosrúchán ar siúl ach nach mbeidh breithiúnas ar fáil go ceann tamaill fhada.
Nasctar an léiriú imní leis an alt foilsithe lena mbaineann sé.
Alt foilsithe a scrios
Is rud neamhchoitianta é alt a bhaint i bhfoilsitheoireacht léannta. D’fhéadadh ‘alt foilsithe a scrios’ teacht i gceist le COMHARTaighde i gcásanna áirithe mar seo a leanas:
- Má tá ábhar ar fáil san alt a d’fhéadfadh a bheith contúirteach do shláinte an duine má ghlactar leis nó má chuirtear an chomhairle sin i ngníomh.
- Má tá an t-alt clúmhillteach nó má chuireann sé isteach ar chearta dlíthiúil eile.
- Má bhíonn ordú cúirte i gceist.
Má scriostar alt foilsithe ó COMHARTaighde, foilsítear fógra bainte ina áit.
Eanáir 2020
