‘Mar nuall seanchon ar seachrán’: aortha ar chláirseoirí sa séú agus sa seachtú haois déag

Deirdre Nic Chárthaigh

Abstract

A handful of short syllabic satires and epigrams on bad harp players are preserved in Irish-language manuscripts. They are short compositions – containing from just one to fifteen quatrains – and share a number of stylistic and linguistic features. Many of the poems are anonymous and are addressed to unnamed harpers. While most of the poems have appeared in print, few have been the subject of any focused discussion. This article offers a stylistic and thematic analysis of these poems. Although they tell us little about the music of the harp at this period, they are valuable sources for our understanding of satire and, indeed, of its authors, in sixteenth- and seventeenth-century Ireland.

The article is in two sections. In the first, a list of nine syllabic satires on harpers is provided, along with summaries of the poems and information about their manuscript and printed sources. The second part of the article focuses on literary devices employed in these poems and, in particular, on the use of invective. It explores an imaginative use of animal imagery, as well as references to plants, class and gender. However humorous these poems are, it is suggested that they can be situated within a conservative literary tradition.

Dáta foilsithe:
09/12/2025

Stádas:
Piarmheasta

Eochairfhocail:
an aoir, filíocht shiollach, cláirseach, lámhscríbhinní, ceol

DOI:

Conas a dhéantar tagairt don alt seo?

Achoimre

Maireann dornán aortha siollacha agus dánfhocal a cumadh ar dhroch-chláirseoirí i lámhscríbhinní Gaeilge. Dánta gonta gairide iad formhór na dtéacsanna seo atá idir rann amháin agus cúig rann déag ar fhad, agus atá an-chosúil lena chéile ó thaobh foirme, stíle agus teanga de. Is ar chláirseoirí anaithnide a cumadh a bhformhór. Cé gur cuireadh an chuid is mó de na dánta i gcló, is beag plé cuimsitheach a rinneadh ar aon cheann díobh. Is é atá san alt seo, más ea, iniúchadh ar na dánta seo, idir ábhar agus stíl. Is beag a chuireann na dánta leis an tuiscint atá againn ar an gceol féin, ach feictear go gcaitheann siad solas nach beag ar ghnéithe den aoir i bhfilíocht an séú agus an seachtú haois déag, agus ar dhearcadh na bhfilí a bhí á cumadh.

Tá an t-alt ina dhá chuid. Sa chéad chuid, gheofar liosta de na haortha siollacha ar chláirseoirí atá ar m’eolas (naoi gcinn ar fad), mar aon le hachoimre ar gach ceann, agus eolas faoina gcuid foinsí lámhscríbhinne. Is ar thréithe liteartha na ndánta a dhírítear sa dara cuid den alt, agus ar fhriotal an dímholta go háirithe. Déantar scrúdú ar an úsáid shamhaltach a bhaintear as íomhánna d’ainmhithe agus agus as tagairtí do phlandaí leis na cláirseoirí a mhaslú, agus pléitear tagairtí do chúrsaí aicme agus inscne chomh maith. Dá greannmhaire éadroma iad na dánta seo, tugtar le tuiscint gur féidir iad a lonnú laistigh de thraidisiún liteartha a bhí coimeádach traidisiúnta.

Údar:
Deirdre Nic Chárthaigh

Teagmháil:

Beathaisnéis:

Scaip an t-alt seo: