Díospóireachtaí faoin nGaeilge in RTÉ sna 1960idí: Léargas ó chartlanna Chonradh na Gaeilge agus an Language Freedom Movement (LFM)

Hugh Rowland

Irish language debates in RTÉ in the 1960s: Insights from the archives of Conradh na Gaeilge and the Language Freedom Movement (LFM)

ABSTRACT

This essay will provide a historical analysis of the role of the Irish language, and of the revival policy, in Teilifís Éireann during the 1960s, when the national broadcaster was in its infancy. It is argued that there was a conflict between the statutory duties of Teilifís Éireann in relation to the national aims (the revival of the Irish language, for example) and the role of the broadcaster to facilitate debates pertaining to the major social issues of the time (Bowman 2011; Savage 2010). These debates around language and identity occurred during a period of immense social change and modernisation in the 1960s when the traditional values on which the state was established began to be questioned and sidelined: preoccupations with the civil war, economic protectionism, partition, and language revival (Ferriter 2007; Brown 2004; Garvin 2004).

Television has had many consequences on society since the 1960s. Bowman (2011: 227) argues that the emergence of television provided a platform for various groups to exchange ideas and knowledge, and to robustly debate controversial political and social issues of the time: the Irish language, the role of the church in society, and contraception (Garvin 2004: 274). The Late Late Show was a ‘national forum’ in which some of these debates were convened (Bowman 2011: 227). This essay will focus on the language question and on the role played by Gay Byrne as a facilitator of these debates about the Irish language.

In late-modernity, Giddens (1991) acknowledges the importance and value of knowledge and how that knowledge is disseminated. The Irish language movement and the LFM were acutely aware of the symbolic power that could be harnessed through the medium of television. To that end, the Irish language movement wished to highlight the virtues and cultural importance of language through the dissemination of Irish language programming. On the other hand, the LFM sought to use the medium to challenge the state’s revival policy. As the Irish language movement and the LFM wished to achieve different aims in their dealings with the media, there was often conflict and tension between them and Teilifís Éireann during the 1960s. These tensions and ideological conflicts will be brought to the fore by drawing upon archival sources of Conradh na Gaeilge (G60) and of the LFM (G44). These collections are both held at the University of Galway.

Please note

COMHARTaighde is an open access, peer-reviewed scholarly journal in the field of Irish language and literature studies. The full text of the article described on this page is available in the Irish language only. English-language translations of article titles, abstracts and certain metadata are provided in order to enable international scholars to discover research published in COMHARTaighde and to facilitate the indexing of articles in certain academic databases.

Dáta foilsithe:
28/11/2024

Stádas:
Piarmheasta

Eochairfhocail:
Language Freedom Movement, RTÉ, Conradh na Gaeilge, Gay Byrne, Late Late Show

DOI:

Conas a dhéantar tagairt don alt seo?

San aiste seo, déanfar anailís stairiúil ar ról na Gaeilge sa chraoltóir náisiúnta le linn na luathbhlianta sna 1960idí agus ar a thiomanta, nó a mhalairt, is a bhí Teilifís Éireann do sprioc na hathbheochana teanga. Bhí coimhlint le tabhairt faoi deara idir dualgais reachtúla Theilifís Éireann i leith na n-aidhmeanna náisiúnta (athbheochan na Gaeilge, mar shampla) agus ról an chraoltóra d’fhonn díospóireacht a mhúscailt agus a éascú ina gcíorfaí ceisteanna móra sóisialta na linne chomh maith le gnéithe eile den bheartas poiblí (Bowman 2011; Savage 2010). Tharla seo le linn thréimhse mhórathruithe na 1960idí nuair a bhí deireadh ag teacht go tréan le cinnteachtaí seanbhunaithe Éire de Valera agus nuair a bhí nua-aoisiú á dhéanamh ar luas mire ar shaol na hÉireann trí chéile (Ferriter 2007; Brown 2004; Garvin 2004).

Is iomaí iarmhairt a bhí ag meán na teilifíse ar an tsochaí ó na 1960idí i leith. Deir Bowman (2011: 227) gur oscailt súl agus aigne a bhí i ndán don phobal mar gheall ar theacht chun cinn na teilifíse óir pléadh téamaí, agus nochtadh eolas, ar an meán nua a bhíodh ceilte ar dhaoine roimhe sin. Sa chaoi sin, áitítear gur chuir an teilifís ardán ar fáil don iliomad grúpaí ina bhféadfaidís a bheith ag sáraíocht ar a chéile faoi cheisteanna achrannacha polaitíochta agus féiniúlachta na linne: ceist na Gaeilge, ról na heaglaise sa tsochaí, cúrsaí collaíochta agus frithghiniúna (Garvin 2004: 274). ‘Fóram náisiúnta’ ba ea an Late Late Show inar buaileadh allagar ar na díospóireachtaí iomadúla sin ar fad (Bowman 2011: 227). Is í an Ghaeilge mar mheán clár teilifíse agus mar ábhar díospóireachta ar an teilifís sna 1960idí a phléifear san aiste seo chomh maith leis an ról a bhí ag Gay Byrne maidir le díospóireachtaí faoin nGaeilge a chur i láthair, go háirithe ar an Late Late Show.

Aithnítear, i sochaí na nua-aoiseachta déanaí (Giddens 1991), an tábhacht a bhaineann le heolas agus an chaoi a ndéantar an t-eolas sin a bhainistiú agus a sheachadadh ar an bpobal. Ar an gcaoi sin, tuigeadh do ghluaiseacht na Gaeilge agus don LFM go bhféadfaí earraíocht a bhaint as meán na teilifíse d’fhonn soiscéal na hathbheochana a scaipeadh, trí bhíthin clár teilifíse i nGaeilge, nó chun dúshlán an tsoiscéil sin a thabhairt, ar chláir dhíospóireachta agus chúrsaí reatha. Toisc gur mhian le gluaiseacht na Gaeilge agus leis an LFM aidhmeanna difriúla a bhaint amach agus iad ag plé leis na meáin, bhí aighneas le tabhairt faoi deara idir iad agus Teilifís Éireann in imeacht na 1960idí. Spéisiúil go leor, mheas an dá ghrúpa nach bhfuair siad cothrom na Féinne ó RTÉ agus is ar an ngné sin den aighneas idé-eolaíochta a chaithfear solas san aiste seo trí fhoinsí cartlainne a thabhairt chun soiléire ó bhailiúcháin Chonradh na Gaeilge (G60) agus an LFM (G44). Is dhá bhailiúchán iad sin atá ar coimeád in Ollscoil na Gaillimhe.

Údar:
Hugh Rowland

Teagmháil:

Beathaisnéis:

Is Léachtóir é Hugh Rowland in Aonad na Gaeilge Feidhmí in Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, Ollscoil na Gaillimhe. Rinne sé BA sa Ghaeilge agus in Eolaíocht an Dlí in Ollscoil na Gaillimhe. Tá LLB, MA sa Nua-Ghaeilge agus PhD sa Nua-Ghaeilge aige ón ollscoil chéanna. Ar na hábhair thaighde is spéis leis, tá an idé-eolaíocht teanga, an beartas teanga, an náisiúnachas agus ról na Gaeilge sa saol poiblí, go mór mór san fhichiú haois. Tá sé ina phríomhthaighdeoir ar an tionscadal ‘CARTLANN: Gníomhaíochas, teanga agus na meáin’ atá á mhaoiniú ag an Údarás um Ard-Oideachas faoin gClár Taighde Thuaidh-Theas.

Scaip an t-alt seo:

This site is registered on wpml.org as a development site. Switch to a production site key to remove this banner.